Ukrayna Haber Bülteni 21.06.2023
1. Cephede ve Ukrayna’nın karşı taarruzunda son durum
Ukrayna Devlet Başkanı Volodımır Zelenski, Ukrayna güçlerinin karşı taarruzunun sonbaharda olduğu gibi gerçekleşeceğini belirtti. Başlangıçta sürecin yavaşladığı görünse de, ardından Ukrayna Silahlı Kuvvetleri hızla ilerlemeye başladı.

Ukrayna Savunma Bakan Yardımcısı Hanna Malyar, güneyde savunma kuvvetlerinin ilerlemesinin devam ettiğini ve kısmi başarılar elde edildiğini söyledi. Ayrıca, Ukrayna birlikleri düşmanı geri püskürtüyor ve cepheyi dengelemeye çalışıyor. Ukrayna kara kuvvetleri Melitopol ve Berdyansk yönlerinde saldırı operasyonlarına devam ediyor. Ukraynalı askerler bazı bölgelerde ilerledi ve mevzilerini sağlamlaştırıyorlar. Düşman takviye birliklerini yaklaştırıyor ve kaybedilen pozisyonları yeniden ele geçirmeye çalışıyor.
Doğu cephesinde savunma kuvvetleri hem savunmayı tutuyor hem de karşı taarruz eylemleri yürütüyor. Savunma kuvvetleri, Lıman, Bahmut, Avdiivka ve Maryinka yönlerinde Rus kuvvetlerinin saldırısını etkili bir şekilde durdurmaya devam ediyor. Farklı cephelerde çok ciddi bir çatışma sürüyor. En yoğun çatışmalar, Lıman yönünde Donetsk bölgesindeki Dibrova, Serebryanske ormanlığı ve Grıgorivka yakınlarında yaşanıyor. Ukrayna savunma kuvvetleri, geçtiğimiz gün Bilogorivka – Dibrova hattında saldırı operasyonları düzenleyerek kısmi başarı elde etti ve mevzilerini sağlamlaştırmaya başladı.
Tavriya yönünde savunma kuvvetleri aktif olarak harekete geçti. Ukrayna Silahlı Kuvvetleri, ilerlemeye devam ederek belirli bölgelerde başarılar elde ediyor. Tavriya yönündeki savunma kuvvetlerinin füze ve topçu birlikleri, son 24 saat içinde 1212 ateş desteği görevini gerçekleştirdi. Son gün içinde düşman kayıpları, ölü ve yaralılarla birlikte üç takıma yaklaştı. Düşmanın 21 adet askeri teçhizatı imha edildi: 3 tank, 6 zırhlı personel taşıyıcı (BMP, MTLB), Zala İHA, Orlan-10 modeli İHA, 2С9 Nona kundağı motorlu obüs, Pole-21 radyo-elektronik harp sistemi, Zoopark adlı radar sistemi ve otomotiv ekipmanları. Ayrıca düşmanın kuvvetlerine ait 2 mühimmat deposu da yok edildi.
22 Haziran 2023 tarihi saat 12:00’de Kırım’ı, Herson bölgesi ile bağlayan Çongar Köprüsü’nün saldırıya uğradığı bildirildi. Çongar Köprüsü, Ukrayna’nın güneyine insan gücü ve ekipman transferi açısından Rus ordusu için çok önemlidir. Savunma kuvvetleri, özellikle güneyde, ilerleyici operasyonlar yürütmektedir. Savunma Bakanlığı Ana İstihbarat Müdürlüğü temsilcisi Andriy Yusov, “Çalışmalar devam ediyor ve devam edecek. Bu, güvenlik ve savunma güçlerinin, direniş hareketinin ve bu bölgelerde Ukrayna’nın meşru otoritelerinin geri dönmesini bekleyen yerel halkın sistematik çalışmasıdır. Bundan sonra ne olacağı konusunda sadece yorum yapabiliriz” şeklinde açıklama yaptı. Bu köprünün patlaması Rus lojistiğini sekteye uğrattı. Yeniden güzergah belirlemek için zaman ve çaba gerekecektir. Ukrayna ordusu bu sayede karşı taarruza devam edebilecektir.
2. Londra’daki Ukrayna Kalkınma Konferansı
21-22 Haziran tarihlerinde Londra’da Ukrayna İyileştirme Konferansı (UCR2023) düzenlendi. Bu konferans, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırısı sırasında gerçekleşen bir önceki konferansın devamı niteliğindedir. Önceki konferans, Lugano ilkeleri olarak bilinen ve Ukrayna’nın restorasyonu için temel oluşturan prensipleri ortaya koymuştur. Lugano’daki konferans sonrasında uluslararası toplum Ukrayna’ya önemli ölçüde acil yardım sağlamıştır. Ancak Rus saldırılarının ardından, Ukrayna’nın karşı karşıya kaldığı istikrar ve yeniden yapılanma ihtiyaçlarının boyutu, devletlerin ve özel sektörün daha geniş bir şekilde harekete geçirilmesini gerektirmektedir. Ukrayna, savaş koşullarına rağmen bu ilkeler ve taahhütler doğrultusunda ülkenin yeniden inşasını gerçekleştirmek üzere girişimlerde bulunmuştur.

Bu yılki İyileştirme Konferansı, acil ihtiyaçlar için yardım ve özel sektörün iyileşme sürecine katılımı için finansman da dahil olmak üzere, Ukrayna’nın ekonomik ile sosyal istikrarının sağlanması ve savaştan sonra devam eden iyileştirme süreci için uluslararası desteğin harekete geçirilmesine odaklanacaktır.
Ukrayna Başbakanı Denis Şmıgal, 24 Şubat 2023 itibariyle restorasyon ihtiyacının 411 milyar dolar olarak tahmin edildiğini belirtti. Hızlı iyileştirme programı için bu yıl 14,1 milyar dolarlık bir finansman gerektiği ifade edildi. Bu fonlar enerji, insani yardım amaçlı mayın temizleme, kritik ve sosyal altyapı için kullanılacaktır. Başbakan, restorasyon çalışmaları için finansman kaynaklarının Rusya’nın el koyduğu varlıklar, Ukrayna bütçesinden sağlanan fonlar ve uluslararası ortakların yardımıyla sağlanması gerektiğini vurguladı.
Konferansın ilk oturumunda Ukrayna’ya yönelik bazı önemli siyasi kararlar duyuruldu. İngiltere, ülke ekonomisini desteklemek amacıyla Ukrayna’ya gelecek 3 yılda 3 milyar dolar değerinde kredi garantisi vereceğini açıkladı. Fransa ise 2023’te Ukrayna’nın yeniden inşası için 40 milyon euro da dahil olmak üzere uzun vadeli yardım paketi hazırlıyor.
ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken konferansta, ülkesinin Ukrayna’ya enerji ve kritik altyapının yenilenmesi için 1,3 milyar dolarlık ek yardım sağlayacağını açıkladı. Ek yardımın 520 milyon dolarlık kısmının enerji şebekesinin onarılmasına harcanacağını, 657 milyon dolarının ise sınır geçişlerini, limanları, demiryolu hatlarını ve diğer kritik altyapıyı modernize etmek için kullanılacağını anlatan Blinken, yardımın yaklaşık 100 milyon dolarının yolsuzluğu azaltmak ve Ukrayna’nın gümrük ve diğer sistemlerini dijitalleştirmesini sağlamak için ayrılacağını kaydetti.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Rus oligarkların dondurulan varlıklarının Ukrayna’nın yeniden inşasında kullanılmasına yönelik bir plan sunma sözü verdi. Bu önemli bir sinyal çünkü bugüne kadar AB’de Rusya’ya ait varlıkların Ukrayna yararına kullanılmasını sağlayacak bir mekanizma arayışı oldukça yavaş ilerlemiştir. İlk kez ABD tarafından bir Rus oligarkın Ukrayna’ya el konulan fonlarının devredildiği bir örnek sadece 2023 Mayıs ayında gerçekleşti.
İngiltere Başbakanı Rishi Sunak, hızlı yatırım ve inovasyon yoluyla Ukrayna’nın yeniden toparlanmasının hızlandırılması gerektiğini söyledi. Aynı zamanda küresel yatırımcıları ve İngiliz işletmeleri uzun vadeli perspektifte desteklerini artırmaya çağırdı.
Letonya Başbakanı Krisjanis Karins ise, ellerindeki tüm helikopterleri Ukrayna ordusuna teslim edeceklerini söyledi.
Ayrıca konferansın bir sonucu olarak Ukrayna ve Avrupa Yatırım Bankası, 2023 yılında Ukrayna’nın altyapısının yenilenmesine yönelik öncelikli projelerin uygulanması için 840 milyon euro tahsis edilmesini öngören Ukrayna’nın restorasyon projelerinde işbirliğine ilişkin bir mutabakat zaptı imzaladı.
Londra’da düzenlenen Ukrayna İyileştirme Konferansı’nda uluslararası toplumdan Ukrayna’nın toparlanması ve yeniden inşası için 60 milyar dolar destek sözü verildi. Bu karar konferansın nihai dokümanında belirtilmiştir. Destek paketi, Avrupa Birliği’nin çok yıllı rezervdan 50 milyar euro, ABD tarafından taahhüt edilen 1,3 milyar dolar ve İngiltere’nin 3 milyar dolarlık kredi garantisini içermektedir. Ayrıca İsviçre, 2027 yılına kadar toplamda 1,5 milyar İsviçre Frangı tutarında ek destek sağlayacağını duyururken, Fransa da 2023’te Ukrayna’ya acil yeniden inşa yardımı olarak Ukrayna’ya 40 milyon euro tahsis edeceğini açıkladı.
3. “Ukrayna barış formülü”
Ekim 2022’de Ukrayna Devlet Başkanı Volodımır Zelenski, Yedi Büyük (G7) ülkenin liderlerine Rusya agresyonunu sona erdirmek için bir “barış formülü” sundu. Formül özellikle Ukrayna’ya savunma desteği verilmesini, toprak bütünlüğünün korunmasını ve silahlı saldırıdan sorumlu olanların yargılanmasını öngörmektedir. Ayrıca bu formül ekokırımla mücadele edilmesini ve savaşın sona erdiğinin kayıt altına alınmasını da kapsamaktadır. Yalnızca BM ve uluslararası hukuk ilkelerine dayanmaktadır.

“Ukrayna barış formülü” 10 maddeden oluşur: 1. Radyasyon ve nükleer güvenlik; 2. Gıda güvenliği; 3. Enerji güvenliği; 4. Esirlerin ve sürgünlerin serbest bırakılması; 5. Ukrayna’nın toprak bütünlüğünün yeniden sağlanması; 6. Rus birliklerinin geri çekilmesi ve çatışmaların durdurulması; 7. Adaletin tesisi; 8. Ekokırımla mücadele; 9. Gerilimin tırmanmasının önlenmesi; 10. Savaşın sona erdiğinin teyidi.
Ukrayna Cumhurbaşkanlığı Ofisi Başkanı Andriy Yermak, barış formülünde yer alan maddelerin, Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaş nedeniyle günümüzde tüm insanlığın karşı karşıya kaldığı sorunlarla ilgili olduğunu vurguladı. Bu sorunlar arasında nükleer silahı olmayan bir devlete karşı nükleer silah kullanma tehdidi, nükleer santrallerin güvenliğine yönelik tehditler, bir silah olarak açlık kullanılması, enerji güvenliği, çevreye verilen büyük zararlar, esir asker ve sivillere yönelik kötü muamele ve işkence, kitlesel zorunlu sürgünler ile çok sayıda savaş suçları ve savaşla bağlantılı zararlar yer almaktadır.
Bu maddeleri uygulamak için Volodımır Zelenski, uluslararası bir “barış zirvesi” düzenlemeyi önerdi ve bu zirvede Ukrayna’nın sadece Avrupa ülkelerinin değil, aynı zamanda “Küresel Güney” liderlerini de görmek istediğini belirtti. Bu zirve ise Rusya’nın tam ölçekli işgalinin başlamasından bu yana 500 günün geçtiği Temmuz ayında olabilir.

20 Haziran 2023 tarihinde Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmıtro Kuleba, Londra ziyaretinde ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken ile bir araya geldi. Görüşmede, Ukrayna’nın karşı taarruz kabiliyetlerinin güçlendirilmesi için atılacak adımlar, Ukrayna’nın NATO üyeliği perspektifine ilişkin Vilnius Zirvesi’nin uygulama sonuçlarına hazırlık ve barış formülü için artan küresel destek ele alındı. Barış zirvesi için hazırlıklar hala devam etmektedir. Ukrayna tarafı, Brezilya, Hindistan, Suudi Arabistan, Çin ve Küresel Güney gibi ülkelerin davetiyelerinin onaylanmasını beklemektedir. Bu ülkelerin katılımı, Ukrayna, bölge ve tüm dünya için barışın gerçek güvencelerle sağlanması açısından önemli bir adım olacaktır.
4. Ukrayna’nın Vilnius’taki NATO Zirvesi’nden beklentileri
Ukrayna 11-12 Temmuz tarihlerinde Vilnius’ta yapılacak NATO zirvesinden güvenlik konusunda kararlı ve net adımlar bekliyor. Ancak ortaya çıkacak sonuç farklı olabilir. Eğer Vilnius Zirvesi’nde herhangi bir ayrıntı verilmeden Ukrayna’ya “açık tarihli bir NATO bilet” verilirse, bu sadece yeni bir ifade şekli olacak, özü ise Bükreş Zirvesi’nde olduğu gibi aynı kalacaktır. 2008 yılında NATO’nun nihai bildirgesinde “açık kapı” politikasına değinilmiş ve “gelecekte Ukrayna’nın kesinlikle NATO’nun tam üyesi olacağı” belirtilmiştir. Ancak, gördüğümüz gibi, aradan 15 yıl geçti ve konu hala açıktır.

Ukrayna’nın NATO Büyükelçisi Natalia Galibarenko, Vilnius Zirvesi’nden “bir davet veya en azından üyelik süresi ve modalitelerinin değerlendirilmesi taahhüdü” beklediğini belirtti. Birçok Batılı ülke Kyiv’in İttifak’taki yeri ile ilgili herhangi bir görüşmenin ancak Ukrayna savaşı kazandıktan sonra mümkün olduğunu vurguluyor. Ukrayna’da siyasetçiler de durumun zorluğunu anlıyor ancak Ukrayna’nın gelecekteki üyeliği konusunda zirvenin “siyasi bir karar” alması gerektiğinde ısrar ediyorlar. Aynı zamanda NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Kuzey Atlantik Antlaşması’nın Ukrayna’yı resmen üye olmaya davet etmeyeceğini söyledi.
Zirvenin sonucunda, Ukrayna’nın Sovyet dönemi askeri doktrininden NATO standartlarına ve silahlanmasına geçişine yardımcı olacak çok yıllı veya hatta süresiz bir yardım paketi üzerinde anlaşma sağlanması beklenmektedir. İkinci olası sonuç ise, Ukrayna’nın Kyiv ile NATO arasındaki siyasi ilişkilerin yenilenmesidir. Mevcut Ukrayna-NATO Komisyonu’nun tam teşekküllü bir Ukrayna-NATO Konseyi haline dönüştürülmesi gerekmektedir. Bu durum, Kyiv’in masada eşit haklara sahip olacağı anlamına gelir. Daha önce, Ukrayna sadece NATO üye ülkeleriyle yapılan toplantılara katılmaya davet ediliyordu, ancak bundan sonra istediği zaman toplantıları düzenleyebilecektir. Ayrıca, NATO yetkilileri konseyin farklı politika alanlarında işbirliğinin derinleştirileceğine inanmaktadır.
Daha fazla mali kaynak ve yenilenmiş bir toplantı formatı Ukrayna için faydalı olacak, ancak Kyiv daha fazlasını umuyor. Ukrayna, ne zaman NATO’ya katılabileceğini ve o zamana kadar hangi güvenlik güvencelerine sahip olabileceğini bilmek istiyor.
Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmıtro Kuleba, Vilnius NATO Zirvesi’nde Ukrayna’nın üyeliği konusunda bir adım atılacağını ve bu konunun çoktan çözüldüğünü belirtti. Bakan, bunu “Suspilne” kanalına verdiği röportajda açıkladı. Kuleba, Ukrayna’nın beklentilerini 11-12 Temmuz tarihlerinde Vilnius’ta yapılacak NATO liderleri zirvesinden kısmen tatmin edildiğini ve ülkenin ayrıca Avrupa Birliği üyelik müzakereleri sürecinde yıl sonuna kadar “programa uyum sağladığını” ifade etti.
5. Zaporijya Nükleer Santrali’nde Rus tehdidi
Rusya, işgal ettiği Zaporijya Nükleer Santrali’ni ve Rusya’nın nükleer silahlarını konuşlandırabileceği Belarus topraklarını kullanarak nükleer şantaj taktiklerini sürdürmektedir.

Ukrayna Askeri İstihbarat Başkanı Kırılo Budanov, işgalci Rusya’nın, Zaporijya Nükleer Santrali’nin soğutucusunun olduğu bölümü mayınladığını açıkladı. Eğer etkisiz hale getirirlerse, büyük ihtimalle önemli problemler çıkacaktır. Santralde bir kaza tehdidi olup olmadığı sorusunu cevaplarken, maalesef şu anda gerçekten de belirli bir tehdit olduğunu belirtti.
Devlet Başkanı Volodımır Zelenski, NBC News’e verdiği son röportajda Rusya’nın Zaporijya Nükleer Santrali’ni Ukrayna’yı istikrarsızlaştırmak ve Kyiv’e çatışmayı sona erdirmesi için baskı yapmak amacıyla havaya uçurmak istediği görüşünü paylaştı.
22 Haziran’da Zelenski bir video konuşmasında, Rusya’nın, Zaporijya Nükleer Santrali’nde, radyasyon sızıntısı içeren bir terör saldırısı senaryosunu değerlendirdiğini ve bunun için her şeyi hazırladığını iddia etti.
Ukrayna Güvenlik ve Savunma Konseyi Sekreteri Oleksiy Danilov’un ifadelerine göre, Kırım Titan ve Zaporijya Nükleer Santrali Rusya işgal güçlerinin saldırabileceği kilit tesisler, ancak bu Ukrayna’nın düşmanı yenme sürecini durdurmayacaktır.
Rus ordusu Zaporijya Nükleer Santrali’nde ağır silahlar ve personel bulunduruyor ve santralin ihtiyaçlarını karşılayan yüksek gerilim hatlarına periyodik saldırılar düzenliyor. Bununla birlikte, santraldeki durum işgal altında bile stabildir. Bu konuda Zaporijya Bölgesi Askeri İdaresi Başkanı Yuriy Malaşko açıklamada bulundu.
Geçen hafta Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (İAEA) Genel Müdürü Rafael Grossi’nin Zaporijya Nükleer Santrali’ne yaptığı ziyaret sırasında mayın bulunmadığı tespit edildi. Ancak, İAEA daha önce santral çevresine ve bazı iç bölgelere mayın yerleştirildiği bilgisini almıştır. İAEA ‘nın web sitesinde yayınlanan basın açıklamasında, ” İAEA, soğutma havuzunun yakınında mayın yerleştirildiğine dair bildirimlerden haberdar. Genel Müdürü’nün (15 Haziran 2023) ziyareti sırasında santralde, soğutma havuzu da dahil olmak üzere herhangi bir mayın bulunmamıştır. Ancak, İAEA daha önce santral çevresine mayın yerleştirme vakaları olduğunu, bu konunun daha önce Ajans tarafından bildirildiğini ve ayrıca bazı iç bölgelerde – güvenlik birimi çalışanları tarafından savunma amaçlı olarak belirlenen bölgelerde – mayın yerleştirildiğini bilmektedir” denildi.