Ukrayna Haber Bülteni 09.03.2023

1. Sahadaki durumun değerlendirilmesi

Rus ordusu, Ukrayna’nın doğusundaki şehirlere saldırı girişimlerinde bulunmaya ve Ukrayna genelinde geniş çaplı füze ve SİHA saldırılarını düzenlemeye devam ediyor. Rus kuvvetleri Kupyansk, Lıman, Bahmut, Avdiyivka ve Şahtarsk istikametlerinde taarruz eylemleri yürütüyor. Hryanıkivka, Nevske, Bilogorivka, Zaliznyanske, Dubovo-Vasılivka, Ivanivske Fedorivka, Kamyanka, Avdiyivka, Pervomaiske ve Maryinka gibi birçok yerleşim yönünde başarısız saldırı operasyonları yürütülüyor. Rus birlikleri ayrıca Donetsk ve Luhansk bölgelerine yakın yerleşim yerlerine de topçu ateşi açtı. Saldırılarının ölçeği özellikle Kreminna yönünde yoğunlaştı. Zaporijya ve Herson istikametinde Rus güçleri savunmaya geçti. Orada 40’tan fazla yerleşim yeri bombalandı.
Ukrayna Genelkurmay Başkanlığı’nın verdiği bilgiye göre, Rus birlikleri her geçen gün büyük oranda personel kaybına uğruyor, bu nedenle insan takviyesine yönelik tedbirleri sürdürüyorlar. Savunma kuvvetlerinin havacılığı, son bir gün içinde işgalcilerin personel ve askeri teçhizatının yoğunlaştığı bölgelere 12 hava saldırısı düzenledi. Ayrıca Ukrayna askerleri, Rus tarafına ait ateşleme pozisyonundaki bir uçaksavar füze kompleksini de vurdu.
Gün içerisinde füze ve topçu birlikleri de atış pozisyonundaki 3 Rus personel toplanma alanını ve hava savunma tesislerini bombaladı. Savaşın başlamasından bu yana Rus ordusuna ait 3423 tank, 6703 zırhlı muharebe aracı, 2433 topçu sistemi, 2086 insansız hava aracı ve yüzlerce diğer teçhizat imha edildi, ayıca yaklaşık 153.770 Rus askeri hayatını kaybetti.
Bahmut yönündeki durum şu anda “en sıcak” çatışma olarak nitelendiriliyor. Ukrayna Kara Kuvvetleri Komutanı Korgeneral Oleksandr Syrskyi’ye göre, şehre hâkim olmak için verilen mücadele zirve noktasına ulaştı. Kayıplarına rağmen, her ne pahasına olursa olsun Bahmut’u kuşatmaya çalışan Rus güçleri, şehre ve çevresindeki köylere acımasızca saldırmaya devam ediyor. İşgalci Rus ordusu, Bahmut şehri yönünde çok büyük kayıplar veriyor. Ukrayna ordusu ise, Ruslar için zorluk yaratan cephane stoklarını yenileme imkanına sahiptir. NATO’dan yapılan açıklamaya göre Rus işgal kuvvetleri, Bahmut muharebelerinde Ukrayna kuvvetlerinden en az beş kat daha fazla asker kaybetti. Ukrayna kahramanları Bahmut’ta mevzilerini savunmaya devam ediyor. Ukrayna askerlerinin ana hedefi, düşman güçlerini yıpratmak ve Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin karşı taarruzuna gereken zemin hazırlamaktır. Şu anda durum zor olsa da şehrin Rus ordusu tarafından kuşatılması söz konusu değil. Bahmut, tıpkı Rus birlikleri tarafından kuşatılma tehdidi altında olan diğer tüm kasaba ve köyler gibi Ukrayna toprağıdır. Bu nedenle askeri yönetiminin sözlerine göre Ukrayna ordusu, Rusya’nın Ukrayna sınırlarını bir daha asla ihlal etmemesini sağlamak için vatanının her karış toprağı uğruna savaşacaktır.

2. Rusya’nın yarattığı gıda krizi ve ‘Tahıl anlaşması’

Rusya’nın Şubat 2022’de Ukrayna’yı topyekûn işgalinden bu yana, Kırım da dahil olmak üzere işgal altındaki Ukrayna topraklarından Suriye ve Afganistan ile yasadışı buğday ticaretinde artış olduğuna dair kanıtlar giderek artıyor. Ukrayna Tarım Bakanlığından alınan verilere göre Rusya, topyekûn işgal sırasında Ukrayna’dan 100.000 milyon dolar değerinde yaklaşık 500.000 ton buğday çalmıştır. Tahılın büyük kısmı işgal altındaki topraklardan gayri resmî bir şekilde ele geçirildikten sonra Kırım limanlarına teslim edilmekte, yaptırım altında olan gemiler dahil olmak üzere farklı gemilerle diğer ülkelere nakledilmektedir.
Tahıl yüklü kamyonları GPS sinyallerinden izleyerek, Rusların kamyonları önce Kırım’a, sonra Jovtneve köyündeki bir tahıl ambarına ve ardından Kerç köprüsü üzerinden Rostov-na-Donu şehrine nasıl gönderdiklerini takip edebiliyoruz. Ukrayna tahılının Rusya tarafından çalındığına dair diğer kanıtlar ise Herson bölgesinden Kırım’a girişte oluşan uzun kamyon kuyrukları ve Sivastopol’da gemilere yüklenen tahılı gösteren uydu görüntüleridir. Buna ek olarak, bazı kuru yük gemilerinin Karadeniz’de hareket halindeyken takip cihazlarının bağlantısını kesmesi de hırsızlığa işaret ediyor. Bu gemilerden sık sık rastlanan biri de Suriye’ye tahıl taşıyan Matros Pozyniç’tir.
Kendi zor durumuna rağmen tahıl ürünlerini diğer ülkelere ulaştırmayı başaran Ukrayna, Türkiye için büyük bir diplomatik zafer olan tahıl koridoruna verdiği aktif destekten ötürü Türkiye’ye müteşekkirdir. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, savaşan iki tarafı bir araya getirmek için Ukrayna ve Rusya liderleri arasında aylardır sürdürdüğü mekik diplomasisi sayesinde anlaşmayı büyük ölçüde mümkün kıldı. Rus tarafı ise, nakliye koridorlarını bloke ederek tahıl anlaşmasını askıya almaya çalışıyor. Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodymyr Zelenskyy, Cezayir, Yemen, Vietnam, Bangladeş, Mısır ve diğer ülkeler de dahil olmak üzere pek çok devletin Rusya’nın bu tür provokatif eylemlerinden zarar görebileceğini açıkladı. Eylül ayından bugüne, 176 gemi tahıl koridorunda birikmiş durumdadır. Bazı tahıl taşıyıcıları üç haftayı aşkın bir süredir bekliyor. Bu, Rusya tarafından kasıtlı bir abluka olarak değerlendirilebilir. Ayrıca, geniş kapsamlı kıtlık tehdidini Afrika ve Asya’ya taşımayı amaçlayan bir niyettir.
Ukrayna Tarım Bakanlığı verilerine göre, Ukrayna 2022/23 sezonunda şimdiye kadar yaklaşık 30 milyon tondan fazla tahıl ihraç etmiştir. Ukrayna depolarında yaklaşık aynı hacimde tahıl bekletiliyor. Ukrayna Altyapı Bakanlığı, ilk tahıl gemisinin limandan ayrılmasından bu yana 23,7 milyon ton gıda ürünü ihraç edildiğini duyurdu. Asya’ya 54 gemi ile 1.04 milyon ton, Avrupa’ya 32 gemi ile 0.85 milyon ton ve Afrika ülkelerine 16 gemi ile 0.47 milyon ton gıda ürünü sevk edilmiştir.
Sadece Afrika’dan söz edecek olursak, Mısır’a 8 gemi (192 bin ton tahıl), Sudan’a 3 gemi (115 bin ton), Kenya’ya 1 gemi (50 bin ton), Cezayir’e 1 gemi (44 bin ton), Somali’ye 1 gemi (29 bin ton), Cibuti’ye 1 gemi (23 bin ton) ve Libya’ya 1 gemi (16.5 bin ton) gönderilmiştir.
Ayrıca, BM Dünya Gıda Programı’nın (WFP) tahıl taşıyan 2 gemisi, Birleşmiş Milletler’e göre insani bir felaketin eşiğinde olan Afrika halkına yardım etmek üzere yola çıkmıştır. Etiyopya ve Yemen için 60.000 tonun üzerinde buğday gönderildi.
Halen, Rus müfettişlerin sabotajları nedeniyle İstanbul Boğazı’nı geçmek için bekleyen gemi kuyruğu oluşmuştur. Günde ortalama 2.5 gemi İstanbul Boğazı’ndan geçiş yapmaktadır. Böyle bir gecikme dünya piyasalarında fiyat dalgalanmasına ve Ukrayna tarım sektörü için ek maliyetlere yol açmaktadır.

3. Rusya’nın askeri yönetimindeki çelişkiler

Rusya’nın “elit kesimi”, Rus mahkumları işe almasıyla tanınan ve paralı asker şirketi Wagner’in sahibi olan Yevgeni Prıgojin gibi bir zamanlar unutulmuş olarak gördükleri kilit oyuncuların Putin’i Ukrayna’ya karşı askeri harekâtının yoğunlaştırılmasından endişe duyuyor. Rus toplumunda başta Şoygu – Muradov, Kadırov – Prıgojin olmak üzere “elitler” arasında bir bölünme yaşanıyor. The New York Times’a göre Şoygu, 4 Mart’ta Donetsk bölgesindeki askeri birliklerin karargahını ziyaret ederek Wagner grubuyla ilişkili askeri muhabirler ve blog yazarlarının Vuhledar ve çevresindeki mevzilere yönelik başarısız cephe saldırılarında yüzlerce can ve ağır silah kaybından sorumlu tuttuğu Rus ordusunun komutanı Rustam Muradov ile görüştü. Muradov’un yaptığı hatalara bakıldığında, Şubat ayında Wagner Grubu’na yakın Telegram kanalı Gray Zone, Muradov’u bir kontrol noktasında otururken askeri konvoyları birbiri ardına gönderen bir korkak olarak nitelendirdi. Ukrayna Cumhurbaşkanlığı Başkanının Danışmanı Mykhailo Podolyak’ın belirttiği gibi, Rusya yakın gelecekte büyük anlaşmazlık ile, Putin’in siyasi etkisini kaybetmesiyle, “Rus eliti”ndeki kilit isimlerin değişmesiyle ve en önemlisi, Rus devletini tamamen kaybetmeden bu savaştan nasıl çıkılacağına dair bir iç diyalog eksikliğiyle boğuşacaktır.
Rusya Devlet Başkanı Putin’e yakın isimlerden olan Ramazan Kadırov’un ciddi böbrek sorunları yaşadığı iddia edildi. Son zamanlarda şiş bir yüz ve hafif açık gözlerle halkın karşısına çıkmaktadır. Kadırov’un yerine büyük oğlunun giderek daha sık kamera karşısına çıktığından dolayı, onu yavaş yavaş siyasetle tanıştırmaya çalıştıkları söylenebilir. Elbette bu, olası bir halefi göstermek ve elitlerin bu duruma nasıl tepki vereceğini öğrenmek için yapılan bir hamleydi.
Sonuç olarak, Rus Silahlı Kuvvetleri arasındaki çelişkiler gittikçe artıyor buna karşılık Rus komutanlığı durumu düzeltmeye çalışsa da başaramıyor. Bu da, hem siyasi anlamda hem sahada Ukrayna’nın elini güçlendiriyor.